DÖRT ANAYASAL HÜLYA ÜZERİNE

Prof. Dr. Birgül AYMAN GÜLER

CHP İzmir Milletvekili 

TBMM’nde grubu olan dört siyasal parti AKP, BDP, CHP ve MHP temsilcileri, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na önerilerini vermeyi sürdürüyorlar.

Başlangıç paragrafları verildi.

Anayasaların “başlangıç” cümleleri, (1) kimlerin, (2) kimler için, (3) hangi ortak paydada, (4) hangi temel ilkeler üzerinde, (5) nasıl bir yaşam hayal edildiğini gösteren en genel çerçevedir.

Aşağıda, siyasal değil de daha çok akademik gözle yapılmış bir çizelge çalışması yer alıyor.

Çizelgeye bakıldığında, önerilen “Başlangıç” metinlerinin şu özelliklere sahip oldukları görülüyor:

1. Batı liberal demokrasisi ortak paydadır; serbest piyasacılık galebe çalmıştır. 
2. Temel değer "farklılıklar”dır. 
3. Toplumun kalkınması ve zenginliğin adil paylaşımıyla sağlanabilecek olan eşitlik hedefi terk edilmiştir.
4. Ülkenin bağımsızlığı hedefler arasında yer almaz.

Neler yok?

Farklılık demokrasisi yükselişte. Dört partinin temsilcileri de demokrasinin “farklılıklara göre tanımı”na kapılmış görünüyor. Toplumsal sınıfların gelir dağılımı adaleti üzerinde yükselen ve bireylerin gerçek eşitlik ve özgürlüğünü sağlama amacına kilitlenmiş toplumsal demokrasi zihniyeti kovulmuş bulunuyor.

Sosyal devlet yok. Parti temsilcileri, devlet örgütlenmesinde “sosyal devlet” ya da “halkçı devlet” ya da “refah devleti” ilkelerinden hiçbirini anmıyor.

Bağımsızlık yok. Yalnızca MHP temsilcilerinin önerisinde anılan bu terim, anayasal hülyalardan temizlenmiş bulunuyor. Dünya ülkeleriyle ilişkilerimize ilişkin hiçbir doğrultu (yurtta barış dünyada barış gibi; diğer dünya ülkeleriyle eşitlik gibi) yok.

Kalkınma – gelişme yok. CHP temsilcilerinin önerisinde ‘çağdaş uygarlık hedefi’nden söz edilmekle birlikte, bu kavramı kalkınma – gelişme idealini vurgulayacak güçte görmek güç. Diğer önerilerde bu tür bir zayıf gönderme de yok.

Atatürk ilke ve devrimlerine bağlılık yok. Partilerin komisyon temsilcilerinin tümü için dışarıda bırakılmış bir düşünce sistematiği.

Hukuk devleti yok. Yalnızca MHP hukuk devleti ilkesini anmış, diğer üç parti bunun yerine hukukun üstünlüğü kavramını yeğ tutmuştur. Bu ilke, hukukun üstünlüğü kavramına yenilmiş bulunuyor.

Hukukun üstünlüğü, özü bakımından “bireyin devlet karşısında korunması” demektir; yani serbest piyasa ekonomisinin temelini oluşturur. Oysa “hukuk devleti” ilkesi güçler ayrılığını, güçler arası ilişkileri, yasama – yürütme – yargı güçlerinin temel kuruluş özelliklerini, yargının bağımsızlığını, idarenin yargısal denetim usullerini, vb.. gösterir.

Anayasanın Sahibi Kim ve Bu Anayasa Kimler İçin? 

Parti temsilcileri, anayasanın kimin olduğu ve kim için hazırlandığı konusunda ortak payda sahibi değillerdir.

1. Anayasanın sahibi AKP – MHP’ye göre Türk Milleti, BDP’ye göre Türkiye halkı, CHP’ye göre TC Ahalisi’dir.
2. Anayasa kim için yapıldı sorusuna verilen yanıtlar daha da gariptir:

a) AKP, anayasanın sahibinin Türk Milleti olduğunu söylemişse de, ilgililerine isim koyamamış –herkes- demeyi uygun görmüştür. 

b) Bu açıdan MHP tutarlıdır; samimi olduğunu göstermekte ve ilgililerin Türk vatandaşları olduğunu ilan etmektedir.

c) BDP, anayasayı “bireyler ve halklar” için yaptığını belirterek, ulusal devlet yapılanması yerine milliyetler devletine açıldığını göstermektedir.

d) CHP önerisinde ise, anlaşılmaz biçimde “ahali” adı verilen anayasa sahibinin, geçmiş ve gelecek tüm kuşaklar – nesiller için anayasa yaptığı söylenmiştir. Bazı durumlarda söylenecek söz bulmak güç olur; bu da öyle durumlardan biridir.

Anayasa önerilerinin "ortak paydası nedir", "hangi temel ilkeler benimsenmiştir" sorularına ilişkin sonuçlara ulaşmak için aşağıdaki çizelge yardımcı olacaktır. 

Ama, çizelgeye geçmeden son olarak bir noktaya daha dikkat çekelim. 

"Yeni" Bir Değer: Ebedi Barış İdeali

BDP ile CHP temsilcileri, başlangıç hükümlerinde aynı hedefi paylaşmış bulunuyorlar. "Ebedi barış ideali"... Bunu, anayasa çalışmalarında görev almış olanlara sormalıyız. 

Acaba bu ideal Alman 18. yüzyıl felsefecisi Kant'ın "ebedi barış" felsefesi olan ideal midir? Eğer öyleyse, anayasa önerilerine ilişkin yorumlarımıza da pek başka ilginç boyutlar eklenecek demektir. 

Kant'ın altı maddelik felsefesi, adeta bir programdır; iki farklı partinin anayasaq hülyasında böyle bir "ideal" ortaklığının nasıl geliştiğini hızla anlamamız gerekecek. 

Sonuç

Sizce bu öneriler arasında uzlaşma olur mu? 21. yüzyılın bu ateşli zamanında böyle önerilerin uzlaşmasıyla Türkiye'nin sağlam bir geleceği olur mu? 

Bence zor!

Çizelge: Dört Siyasal Partinin Anayasa Önerilerinde “Başlangıç”ların Karşılaştırılması

	AKP	BDP	CHP	MHP
1	Anayasa: Herkes için	Bütün bireyler ve halklar için	Nesiller için	Türk vatandaşları için
2	Biz: Türk Milleti	Türkiye Halkı	Türkiye Cumhuriyeti Ahalisi	Türk Milleti
3	-----	-----	Mustafa Kemal Atatürk	Mustafa K. Atatürk
4	İnsan haysiyeti	İnsan onuru	İnsan onuru	İnsan şeref ve haysiyeti
5	Evrensel hak ve hürriyetler	Evrensel hak ve özgürlükler	İnsan hakları	Temel hak ve hürriyetler
6	Demokrasi	Demokrasi	Demokrasi	Demokrasi
7	Ayırımcılığı red	Ayrımcılığı red	Ayrımcılığı red	Ayrımcılığı red
8	Etnik ve dini farklılıklara saygı	Farklı kimlik, kültür, dil, inançlara anayasal güvence	Farklılıkları ve kültürel çoğulculuğu ulusal bütünlük içinde eşitlik anlayışıyla	----- ---------
9	Müşterek tarih ve değerler etrafında birlik	Birlikte yaşama irademiz	İlerleyen bilim değişen dünyanın gereklerine uygun dayanışma ve gönüllü birliktelik anlayışıyla	Milli birlik ve kardeşlik duygusuyla
10	-----	-----	Laik Cumhuriyet	------
11	Hukukun üstünlüğü	Hukukun üstünlüğü	Hukukun üstünlüğü	------
12	-----	-----	-----	Hukuk Devleti
13	------	Ebedi barış ideali	Ebedi barış ideali	----
14		Demokratik düzen hedefi	Çağdaş uygarlık hedefi	----
15	-----	-----	-----	Bağımsızlık
16	-----	-----	-----	Bölünmez bütünlük
17	-----	-----	-----	Egemenlik milletindir
	YOK OLANLAR	SOSYAL DEVLET; GELİR DAĞILIMI ADALETİ; KALKINMA – GELİŞME; ATATÜRK İLKE VE DEVRİMLERİ
	1982 - 1961’de Olup Parti Önerilerinde İtibar Edilmemiş Olan Cümleler	Dünya milletleri ailesinin eşit haklara sahip şerefli bir üyesi olarak Türkiye Cumhuriyeti Kutsal din duygularının devlet işlerine ve politikaya karıştırılamayacağı Her Türk vatandaşının onurlu bir hayat sürdürme ve maddi ve manevi varlığını bu yönde geliştirme hak ve yetkisine sahip olduğu Yurtta sulh cihanda sulh ilkesine bağlılık Atatürk devrimlerine bağlılık

 [BAG 17 Nisan 2013]